„Drzewo świata (życia) Bałtów“, autor rzeźby H. Orakauskas	Kościół Wniebowstąpienia    Pańskiego w Kupiszkach

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

• Zapoznawanie się z krajem kupiszeckim proponujemy zacząć od miasta Kupiszki. Kupiszki - to niewielkie, jednak oryginalne i przytulne miasteczko w północno-wschodniej części Litwy, centrum administracji samorządu oraz centrum kulturowym. Nazwa miasteczka pochodzi od rzeki Kupa, znajduje się położone jest powyżej styku rzek Kupa i Lewens (Lėvens).  W historycznych źródłach Kupiszki jako miasto władcy litewskiego Zygmunta Starego po raz pierwszy zostały wspomniane w 1529 r.

• Muzeum etnograficzne w Kupiszkach, założone w starym (1823 r.) kamiennym budynku założonej przez Czartoryskich szkoły, przechowywane są tu bogactwa kultury j i duchowej gromadzone przez wiele pokoleń. W muzeum czekają na Państwa ekspozycje etnograficzne i sztuki ludowej, a w salach wystawowych – stale organizowane wystawy prac stwórczych sztuki profesjonalnej oraz artystów ludowych, a także uczniów.

• Góra zamkowa w Kupiszkach (Auksztupenu (Aukštupėnų)) oraz staw w Kupiszkach. Z wysokiej góry zamkowej widoczna jest panorama Kupiszek oraz okolicy. Góra zamkowa w Kupiszkach – najwcześniejszy zarodek miasta. W 1984 , po zatamowaniu rzeki Lewens (Lėvens), ukształtował się staw w Kupiszkach o powierzchni 828 ha – lubiane miejsce odpoczynku mieszkańców oraz gości Kupiszek, gdzie co roku odbywają się zawody wędkarskie, różne święta, regaty.

• „Język teściowej” („Uošvės liežuvis”)
Staw Lewens (Lėvens) robi wrażenie nie tylko swą wielkością, ale też krajobrazem. Niesamowita wyspa znajduje się całkiem nieopodal Kupiszek, obok głównego miejsca wypoczynkowego Auksztupenu (Akštupėnų). Z powodu swego niezwykłego kształtu zwana jest „Językiem teściowej”. Na wyspę można trafić ze wsi Pajuodupes (Pajuodupės).Inna wyspa znajduje się we wsi Bagdoniai. Wielu widzów i uczestników co roku sprowadzają odbywające się na stawie w Kupiszkach regaty, a także zawody wędkowania pod lodem. Już tradycją jest, by otwarte mistrzostwa triatlonu Litwy były organizowane także na stawie Lewens (Lėvens).

• Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Kupiszkach. Kościół w Kupiszkach – prawdziwy olbrzym. Z której strony by Państwo nie jechali do Kupiszek, jako pierwszy można podziwiać dumnie stojący kościół z czerwonej cegły z 21 pnącym się do nieba krzyżem. Kościół jest zbudowany w stylu neogotyckim, jeden z największych w północnowschodniej Litwie.

• W domu-muzeum prekursora nauk leśnych, profesora Povilasao Matulionisa, można zapoznać się z życiem oraz działalnością naukową i społeczną P.Matulionisa.

• Na placu Laurynasa Stuokos-Gucevičiusa zobaczą Państwo pomnik pamięci Laurynasa Stuokos-Gucevičiusa, który sławę zdobył jako pochodzący z Kupiszek architekt Wileńskiej Katedry (autor rzeźby – Vaclovas Krutinis),w 2001 r. odsłoniętą rzeźbę artysty Henrikasa Orakauskasa pt. „Schodzący anioł” („Besileidžiantis angelas“). Nieco dalej znajduje się grupa drewnianych rzeźb tego samego artysty pt. „Wesele w Kupiszkach” („Kupiškėnų vestuvės“), przypominającą kilka dziesięcioleci temu bardzo popularny kolektyw folklorystyczny „Starożytne wesele w Kupiszkach” („Senovinės kupiškėnų vestuvės“).

• Interesujący może także być w 1998 r. urządzony plac generała Jonasa Černiusa. Jego główny akcent – kompozycja rzeźbiarza Vaclovasa Krutinisa składająca się z rzeźb z granitu z popiersiem generała J. Černiusa.

• Aby zapoznać się z Kupiszkami, obowiązkowo należy odwiedzić dwór we wsi Noriunai położony nad brzegiem rzeki Lewens (Lėvens), o którym wzmianki w źródłach historycznych pojawiły się już w 1665 r., należący do litewskich szlachciców Tyszkiewiczów, Tyzenhauzów, Ogińskich, Komarów. Pałac zbudowany przez H. Venclovavičiusa. Dla litewskiej architektury niecharakterystyczny plan pałacu w formie litery T z detalami klasycyzmu i manieryzmu. Jednak neorenesansowy pałac z dekoracjami empire, który przetrwał, jest o wiele młodszy – budowany w XIX w. przez miejscowych fachowców. Swą oryginalnością wyróżniają się dwie dolomityczne wieże nadające zespołowi właściwości romantyzmu.

W otaczającym pałac parku na powierzchni 10 ha rosną rzadkie introdukowane drzewa.

Na prawym brzegu rzeki Lewens (Lėvens) we wsi Pelewene (Palėvenė) położony jest zespół kościoła Św. Dominika i klasztoru Dominikanów – najbardziej znacząca w danych okolicach  budowla sakralna. To jeden z najbardziej autentycznych zespołów architektury barokowej na Litwie, który przetrwał do dzisiejszych czasów. Kościół we wsi Pelewene (Palėvenė) swą historie liczy od 1676 r. Wewnątrz kościoła są urządzone ozdobne ołtarze późnego baroku z XVIII w., ambona o rzadkim kształcie, loże udekorowane herbami fundatorów kościoła i klasztoru.

• Dwór należący do bojarów Komarów we wsi Paulianka. Bojarzy Komarowie z Naddniestrza do Litwy przybyli około 1481 roku. Potomek Mykolasa Komara, który we wsi Pelewene (Palėvenė) zamieszkał w 1645 roku, we wsi Paulianka mieszkał do Drugiej Wojny Światowej. Obecnie budynki pałacu budowanego w XIX w. zostały przekazane potomkom rodziny Komarów.

• Dąb we wsi Terpeikiai. 5 kilometrów na północny wschód od miasta Subačius położna jest wieś Terpiakiai, w źródłach historycznych po raz pierwszy wspomniana w 1596 r. W gospodarstwie agroturystycznym Jonasa Jėčiusa rośnie pomnik przyrody - olbrzymi dąb, którego obwód wynosi dwa metry

---

„Język teściowej” („Uošvės liežuvis”)

---

OKOLICE ANTOSZEWA (ANTAŠAVA):

• Muzeum Adomasa Petrauskasa. Wieś Uoginiai słynie z unikalnego muzeum, które w 1969 r. w swym domu założył zwyczajny rolnik Adomas Petrauskas. W muzeum znajdują się ekspozycje wykonane z przedmioty gospodarcze, wydruki, rzeźby ludowe, stoisko ze zdjęciami sławnych osób, z biografiami. Muzeum otocza zbiór kamieni o wyjątkowych kształtach i rozmiarach, zielenią się drzewa i krzewy przyniesione z lasu i posadzone przez samego A.Petrauskasa. 

• Galeria obrazów artystki V. Šleivytė. Zbiór twórczości V. Šleivytė – ponad 100 arkuszy graficznych oraz kilka tysięcy prac malarskich wykonanych techniką pastelową (najwięcej naturmortów). Ogromna spuścizna artystki V. Šleivytė jest rozproszona po całej Litwie, jednak najważniejsza jej część znajduje się na ojcowiźnie. W cieniu stuletnich lip, w domu rodziców artystki Jonasa i Barbary Šleivisów zostało odtworzone autentyczne gospodarstwo kiedyś mieszkującej tu wielodzietnej rodziny.

• Kaplica we wsi Uoginiai. Na cmentarzu we wsi Uoginiai mieści się drewniana kaplica pod wezwaniem św. Marii Magdaleny zbudowana w 1716 r. Ksiądz i poeta A.Strazdas, który zamieszkał w Uoginiai w 1802 r., odprawiał w tej kapliczne msze.

OKOLICE SOŁOMIEŚCIA (SALAMIESTIS):

• Domostwo J. i T. Skardžiasów oraz kamień „Stopa diabła” („Velnio pėda“). Przy drodze między Sołomieściem (Salamiestis) i Kupiszkami rozproszona jest wieś Gywakarai (Gyvakarai). Zachowała się tam stara wiejska droga oraz wartościowe pomniki starożytnej architektury drewnianej – zbudowany w 1891 r. dom zamieszkiwany przez J. i T. Skardžiasów oraz spichlerz. We wsi jest też kamień zwany Stopą Czarta, przy którym, według opowiadań, zbierały się okoliczne wiedźmy.

• Kościół Ewangelicko-Reformowany w Sołomieściu (Salamiestis). Należący do szlacheckiej rodziny Radziwiłłów wyznającej kalwinizm dwór w Sołomieściu (Salamiestis) się pierwszym ogniskiem ewangelików reformowanych na kupiszeckich ziemiach. W 1583 r. zbudowali oni w Sołomieściu (Salamiestis) własny dom modlitwy, a w 1595 r. założyli parafialną litewską szkołę. Jest ona najstarsza w rejonie.

• Dworek Tyszkiewiczów w Sołomieściu (Salamiestis). Klasycystyczny dworek w Sołomieściu (Salamiestis) zbudowany został w III dziesięcioleciu XIX w., budynki gospodarcze – około 1850 roku, z akie min został tez zbudowany młyn wiatrowy. Dworem władali Tyszkiewiczowie.

OKOLICE MIASTA SZYMAŃCE (ŠIMONIŲ):

• Dworek we wsi Adomyne (Adomynė). Zbudowany na początku XIX w. – unikalny przykład drewnianej architektury. Wcześniej dana miejscowość zwała się Aluoteliai (Aluotėliai) i należała do rodziny Platerów. Dwór niedawno został odrestaurowany.

• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Szymańcach (Šimoniai). W drewnianym kościele zbudowanym w 1920 r. przez pewien okres księdzem był poeta Antanas Strazdas. Na wielkim ołtarzu umiejscowiony jest obraz – kopia obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w Wilnie. Uważa się, że w 1941 roku w Szymańcach (Šimoniai) ukazała się Najświętsza Maria Panna. Co roku w Szymańcach (Šimoniai) odbywa się odpust Matki Boskiej Zielnej.

• Ścieżka poznawcza w lesie w Szymańcach (Šimoniai). W 4 kilometrach od obrzeży lasu (jadąc od strony miasta Szymańce (Šimoniai)) została urządzona ścieżka poznawcza „Do lasu”. Idąc poznawczą ścieżką zwiedzający mogą nie tylko podziwiać naturalne widoki przyrody, ale też zapoznać się z rodzajami drzew rosnącymi w lesie, przeczytać o nich znajdującą się na tablicach informację.

OKOLICE SKOPISZEK (SKAPIŠKIS):

• Poznawanie Skopiszek (Skapiškis) i okolic należy rozpocząć od góry zamkowej w Kereliai. W 1999 r. drzwi dla odwiedzających otworzyło muzeum profesora, akademika Litewskiej Akademii Nauk, dyrektora Instytutu Chemii i Technologii Chemicznych Juozasa Matulisa, założone na jego ojcowiźnie we wsi Naiwiai (Naiviai). We wsi Dailiunai (Dailiūnų) położonej nieopodal Skopiszek (Skapiškis) można zobaczyć skromny, jednak najprawdopodobniej jedyny pomnik architektury sakralnej o podobny przeznaczeniu – kapliczkę trzeźwości w Skopiszkach (Skapiškis) zbudowaną w barokowym stylu w kształcie trójkąta (odbudowana w 199 r.). Jest to pomnik ruchu ogłoszonego tu przez Motiejusa Valančiusa. W latach 1819-1826 dzięki środkom dominikanów zbudowano kościół Św. Hiacynta (Jacka) w stylu klasycystycznym, który w 1858 r. konsekrował biskup Motiejus Valančius. We wsi Laukminiszkiai (Laukminiškiai) można odwiedzić dom rodziców aktorki Unė Babickaitė. W 1999 r. obok domu został odsłonięty stworzony przez architekta Ž. Simonaitisa kamień pamiątkowy w cześć kolportera książek K. Gabriūnasa.

OKOLICE ALOJZOWA (ALIZAVA):

• Muzeum rodziny Glemža. W 1998 r. w domu kultury w Alojzowie (Alizava) powstało muzeum. Znajduje się w nim świetlica rodziny Glemža. Można tu obejrzeć eksponaty gospodarczo-etnograficzne z końca XIX w.-  początku XX w., zapoznać się z historią rodziny Glemža.

---

WYŻYWIENIE• Kawiarnia „Janta“
wieś Aleksandrija, rejon kupiszecki, tel. + 370 459 35445, tel. kom. + 370 687 53278
• Pizzeria „Savana“
ul. Vytauto 4, Kupiszki, tel. + 370 459 51111
• Kawiarnia „Merkurijus“
al. L. Stuokos-Gucevičiaus 5, Kupiszki, tel. + 370 459 35097, tel. kom. + 370 686 44589
• Kawiarnia „Pasimatymas“
ul. Gedimino 15, Kupiszki, tel. + 370 611 30261
• Kawiarnia „Saulės paukštė“
ul. Vytauto 2, Kupiszki, tel. + 370 459 35084

NOCLEGI
• Motel „Janta“**
wieś Aleksandrija, rejon kupiszecki, tel. + 370 459 35445, tel. kom. + 370 612 22174
• Szkoła technologii i biznesu w Kupiszkach „Hotel“**
ul. Jaunimo 8, Kupiszki, tel. + 370 459 35412, tel. kom. + 370 662 27687
• Dom Gościnny „Grenlita“
al. Stuokos-Gucevičiaus 6, Kupiszki, tel. + 370 601 44606, tel. kom. + 370 652 01133

GOSPODARSTWA TURYSTYCZNE
• „Pakalnės svetainė“
wieś Skwerbai (Skverbai), rejon kupiszecki, tel. +370 620 13777
• Dom gościnny „Puožo svečių namai“
wieś Puożas (Puožas), rejon kupiszecki, tel. + 370 459 42708, tel. kom. + 370 618 85630
• Gospodarstwo agroturystyczne „Tradicinė kaimo turizmo sodyba“
wieś Drulenia (Drūlėnai), rejon kupiszecki, tel. kom. + 370 652 67377
• Gospodarstwo agroturystyczne „Obonių sodyba“
wieś Obuoniai, rejon kupiszecki, tel. kom. + 370 644 42999, www.obonys.lt

MUZEA
• Muzeum etnograficzne w Kupiszkach
ul. Gedimino 2, Kupiszki, tel. + 370 459 35 439
• Galeria obrazów V. Šleivytės
wieś Wiktariszkiai (Viktariškiai), rejon kupiszecki, tel. + 370 459 46439, tel. kom. + 370 617 75220
• Muzeum A. Petrauskasa
wieś Uoginiai, rejon kupiszecki, tel. kom. + 370 610 01465
• Muzeum w Laukminiszkiai
wieś Laukminiszkiai  (Laukminiškiai), rejon kupiszecki, tel. kom. + 370 612 56966
• Muzeum profesora P. Matulionisa
ul. P. Matulionio 18, Kupiszki, tel. + 370 459 54422
• Muzeum pod otwartym niebem
Mała architektura (rzeźby H. Orakauskasa)

---